ΛΕΡΟΣ

(ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΕ ΜΙΑ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΗΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΟ ΟΜΟΡΦΟ ΝHΣI ΤΗΣ ΛΕΡΟΥ ΜΕ ΕΚΤIΜΗΣΗ )


Η Λέρος προικισμένη με όλα εκείνα τα φυσικά χαρακτηριστικά τράβηξε από τα πανάρχαια χρόνια το ενδιαφέρον ντόπιων και ξένων. Ριζωμένη στη ΝΑ εσχατιά του Ελληνικού Αρχιπελάγους, με συνολική επιφάνεια 54 περίπου τετραγωνικά χιλιόμετρα, με ελάχιστο πλάτος 1.200 μέτρα και μέγιστο μήκος 15 χιλιόμετρα, περίμετρο 44,5 χιλιόμετρα (χωρίς να υπολoγίζονται οι εσοχές των κόλπων και όρμων), έχει κατεύθυνση λοξή από τα ΒΔ προς τα ΝΑ. Το σχήμα της είναι στενόμακρο και πολυσχιδές, λόγω των βαθιών κόλπων και των μεγάλων φυσικών λιμανιών που διαθέτει, κάτι που προκάλεσε το ενδιαφέρον των ταξιδευτών σ' όλες τις εποχές, όπως αναφέρεται σε σχετικές μαρτυρίες. Στα βόρεια της Λέρου βρίσκεται ο ευρύχωρος και ασφαλής κόλπος του Παρθενιού με το νησί Αρχάγγελος στην είσοδό του, προσιτός μόνο γι' αυτούς που ξέρουν τα περάσματα. Δυτικά συναντούμε τον κόλπο της Γούρνας, αβαθή σε πολλά σημεία με βραχονησίδες και σκοπέλους. Στη μεγαλύτερη βραχονησίδα είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Αγ. Ισίδωρου, που συνδέεται με την απέναντι παραλία της Κόκκαλης μ' ένα στενό πέρασμα. Στο ΝΔ τμήμα συναντούμε το μεγάλο φυσικό λιμάνι του Λακκιού, κατάλληλο για την προσέγγιση μεγάλων πλοίων. Η είσοδός τoυ έχει άνοιγμα περίπου 400 μέτρα και σχηματίζεται από το ακρωτήρι Άγκιστρoς και την απότομη κατεβασιά της Πατέλλας, το Κατσούνι. Ανατολικά του μεγάλου κόλπου υπάρχουν οι ορμίσκοι των Λεπίδων και των Τεμενιών, ενώ βορειότερα βρίσκεται το κεντρικό λιμάνι. Ο όρμος του Ξηροκάμπου, στο νοτιότερο τμήμα της Λέρου κλείνεται από τα ακρωτήρια Διαπόρι και Μαύρος ΚάΒος. Ένα μίλι χωρίζει τη Λέρο από την Κάλυμνο, στο Βορειότατο άκρο της (Δίαυλος Λέρου) και τα νησάκια Βελόνα και Γλαρονήσια είναι η φυσική συνέχεια της Λέρου προς την Καλυμνο. Στο βυθό του διαύλου, σύμφωνα με μαρτυρίες δυτών, έχουν επισημανθεί ίχνη συνoικισμού της απώτερης αρχαιότητας. Στα ανατολικά βρίσκεται η ήρεμη παραλία του Βρομόλιθου, βορειότερα κάτω από το (Α)Πιτύκι το όμορφο Παντέλι και ανοιχτά του κόλπου τα νησάκια Αγ. Κυριακή και Πηγανούσα, μαγευτικά την ώρα της Ανατολής. Βορειοανατολικά υπάρχει ο κόλπος της Αγ. Μαρίνας με τη φυσική προέκτασή του προς τα Άλιντα και βόρεια ο κόλπος Πλοφούτης με το νησάκι Στρογγυλή στην είσοδό του. Προς τα αριστερά η Αγ. Κιουρά, κοντά στο Παρθένι. Tο έδαφος της Λέρου είναι ορεινό, όμως η σχετικά καλή εδαφική διαμόρφωση και η ύπαρξη ποσοτήτων νερού σε μικρό βάθος επιτρέπουν πλούσια βλάστηση και αρκετό πράσινο, κάτι που εντυπωσιάζει τους ξένους επισκέπτες.


Η ΛΕΡΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ Η Λερος, το νησί της Άρτεμης, θεάς του κυνηγιού, παρουσιάζει ενδιαφέρον ιστορικό, γιατί, όπως μαρτυρούν διάφορα ανασκαφικά ευρήματα, παρουσιάζεται ζωή στο νησί από τα πανάρχαια χρόνια, σε όλες τις περιόδους. Στο Παρθένι βρέθηκαν λείψανα Νεολιθικού οικισμού. Πρώτοι κάτοικοί της αναφέρονται στις πηγές, Κάρες, Λέλεγες και Φοίνικες. Αργότερα ήρθαν Λύκιοι και Ετεοκρήτες την εποχή της θαλασσοκρατορίας του Μίνωα, με αρχηγό τον αδερφό του Ροδάμανθυ. Μετά την επικρατηση των Δωριέων γίνεται Δωρική, αλλά οι Ίωνες Μιλήσιοι έδιωξαν τους Δωριείς και επικράτησαν στo νησί. Αυτό προκύπτει και από τα αναφερόμενα στον Στράβωνα, ο οποίος μνημονεύει μαρτυρία τoυ Αναξιμένη του Λαμψακηνού: « Ίκαρον την νήσον και Λέρον Μιλήσιοι συνώκησαν». Ο Όμηρος αναφέρει στην Ιλιάδα ότι «αι Καλύδναι απέστειλαν πλοία εις την Tροίαν». «Καλύδναι» ήταν το σημερινό σύμπλεγμα Λέρου και Καλύμνου, η δε αρχηγία της συμμετοχής στον Τρωικό Πόλεμο (1193-1184 π.χ.) ανατέθηκε στους εγγονούς του Ηρακλή Άντιφο και Φείδιππο(Ιλ. 8. 677). Κατά τους επόμενους αιώνες γίνεται εντονότερη η ιωνική επίδραση και σύμφωνα με τον Ηροδοτο μεταξύ Μιλήτου και Λέρου αναπτύσσονται στενές εμπορικές και πολιτικές σχέσεις. ο ίδιος ιστορικός αναφέρει ότι,κατά την αποστασία της Μιλήτου εναντίον των Περσών, ο τύραννος Αρισταγόρας φοβάται την επικράτηση των πολιτικών του αντιπάλων και καταστροφή της ιωνικής μεγαλούπολης. Οι επαναστάτες φίλοι τoυ με επικεφαλής τον ιστοριογράφο Εκαταίο του προτείνουν να καταφύγει στη Λέρο αντί της Σαρδηνίας ή της Θράκης, όπου υπάρχουν «φίλοι και συγγενείς», να κτίσει οχυρό και όταν περάσει ο κίνδυνος, χρησιμοποιώντας το νησί αυτό για ορμητήριο να ξαναγυρίσει στη Μίλητο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ίωνες της Λέρου θα παρείχαν άσυλο στον Αρισταγόρα, αφού η Λέρος απoτελoύσε «τμήμα» της πανίσχυρης Μιλήτου. Όμως το 494 π.χ. η Λέρος όπως και η Μίλητος καταλαμβάνεται από τους Πέρσες.

Στην περίοδο που ακολουθεί η Λέρος εντάσσεται στις συμμαχικές πόλεις, οι οποίες, κάτω από την αρχηγία των Αθηναίων, αποτέλεσαν τον αμυντικό συνδεσμο εναντίον των Περσών. Σε επιγραφή που διασώθηκε αναφέρεται «ΜΙΛΕΣIΟΙ ΛΕΡΟΣ...» και ακολουθεί κατάλογος πόλεων και νησιών πoυ αποτελούσαν το Σύνδεσμο. Στην ίδια περίοδο η Λέρος ακολουθεί το δημοκρατικό σύστημα διακυΒέρνησης της Αθήνας και τo ημερολόγιό της. Ο Θουκυδίδης επισημαίνει την ξεχωριστή σημασία των όρμων και λιμανιών της Λέρου κατά την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου (431-404 π.χ.). Οι αντιμαχόμενοι στόλοι τη χρησιμοποιούν σαν ορμητήριο. Με τη λήξη του φθοροποιού για τους Έλληνες πολέμου η Λέρος περιέρχεται στην κυριαρχία των Σπαρτιατών.