Powered By Blogger

23.5.08


Ο Πάρης, γιος του Πρίαμου, ήταν εκείνος που με την ασέβειά του έδωσε την αφορμή για την κήρυξη του Τρωικού πολέμου. Όταν ήταν να γεννηθεί ο Πάρης, οι θεοί αποκάλυψαν στους γονείς του με σημαδιακό όνειρο ότι θα γινόταν αιτία να καταστραφεί η Τροία. Το όνειρο ερμήνευσε έτσι ο νόθος γιος του Πρίαμου, ο Αίσακος.Έτσι ο Πρίαμος, μόλις γεννήθηκε το παιδί, το έδωσε σ' ένα δούλο με την εντολή να το σκοτώσει πάνω στην Ίδα. Φτάνοντας στο βουνό, ο δούλος το λυπήθηκε και το παράτησε εκεί, αλλά το βρήκε ένας βοσκός, ο Αρχέλαος, και το πήρε στην οικογένειά του. Το παιδί μεγάλωνε και κάποτε ήρθαν ληστές να κλέψουν τα κοπάδια. Ο Πάρης τους έδιωξε και έτσι οι άλλοι βοσκοί του έδωσαν τιμητικά το όνομα Αλέξανδρος.
Ο Πάρης είχε πια ανδρωθεί, όταν έφτασαν στο σπίτι της οικογένειάς του άνθρωποι του Πρίαμου. Έψαχναν για έναν ταύρο, που θα αποτελούσε το έπαθλο των αγώνων που διοργάνωναν κάθε χρόνο οι γονείς του Πάρη σε ανάμνηση του χαμένου τους παιδιού. Ήταν όμως ο αγαπημένος του ταύρος, γι' αυτό έλαβε μέρος στους αγώνες για να τον ξανακερδίσει, πράγμα που κατάφερε. Είχε νικήσει όμως και τα πραγματικά του αδέρφια, που προσβλήθηκαν, επειδή είχαν χάσει από έναν ταπεινό βοσκό και θέλησαν να τον σκοτώσουν. Τότε ο Πάρης κατέφυγε στο βωμό του Δία, όπου η αδερφή του η Κασσάνδρα τον αναγνώρισε. Ξέροντας τι συμφορές θα φέρει, προσπαθεί κι εκείνη να τον σκοτώσει, αλλά δεν τα καταφέρνει. Οι γονείς αγνοούν τις προειδοποιήσεις της Κασσάνδρας και καλοδέχονται το γιο τους.
Ο Πάρης πρέπει να ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς ήρωες των Τρώων παρά τα όποια ελαττώματά του. Διαθέτει το απαραίτητο κύρος, για να επιβάλει σε ολόκληρο λαό να πολεμήσει και να καταστραφεί για χάρη του. Η πρόταση του Αντήνορα να δώσουν πίσω την Ελένη απορρίπτεται, χωρίς να τολμήσει κανείς να φέρει την παραμικρή αντίρρηση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ότι ο Πάρης είναι αυτός που σκότωσε τον Αχιλλέα, το φόβο και τον τρόμο των Τρώων.
Στην Ιλιάδα ωστόσο, ο Πάρης, αν και σκοτώνει ή τραυματίζει πολλούς Αχαιούς με τα βέλη του, δεν είναι από εκείνους που πρωτοστατούν στις μάχες. Ο Όμηρος τον παρουσιάζει φαφλατά, ανεύθυνο, ανέντιμο και δειλό. Δείχνει πραγματικά να αδιαφορεί τελείως για τους τόσους πολλούς ανθρώπους που σκοτώνονται εξαιτίας του και το μόνο που τον ενδιαφέρει, ακόμη και μετά από τη μονομαχία του με τον Μενέλαο, είναι ο έρωτας με την Ελένη.
Πρέπει να ήταν πολύ όμορφος άνδρας και φαίνεται πως είχε κι άλλες ερωτικές περιπέτειες. Όταν ήταν ακόμη βοσκός, αγάπησε με πάθος τη νύμφη Οινώνη, την κόρη του ποταμού Κεβρήνα. Ο Πάρης όμως, γοητευμένος από την υπόσχεση της Αφροδίτης, θέλησε να πάει στη Σπάρτη για να αρπάξει την Ελένη. Μάταια προσπάθησε η Οινώνη να τον αποτρέψει από αυτό το ταξίδι προειδοποιώντας για τις συμφορές που θα προκαλούσε η αρπαγή της Ελένης. Τότε του υποσχέθηκε πως εκείνη θα τον γιάτρευε, αν τύχαινε να πληγωθεί ποτέ. Όταν είκοσι χρόνια μετά ο Πάρης πληγώθηκε βαριά από τον Φιλοκτήτη, θυμήθηκε την υπόσχεση της Οινώνης. Όταν έστειλε να τη φωνάξουν, εκείνη αρνήθηκε λέγοντάς του να τον γιατρέψει η Ελένη. Ο Πάρης πέθανε και η Οινώνη μετανιωμένη αυτοκτόνησε.
Η Κασσάνδρα ήταν κόρη του Πρίαμου. Η φυσική ομορφιά της ήταν ξεχωριστή και την ερωτεύτηκε αμέσως ο Απόλλωνας, όταν την είδε. Για να ενδώσει στον έρωτά του, του ζήτησε να της διδάξει την τέχνη της μαντικής. Εκείνος δέχτηκε, αλλά η Κασσάνδρα τον ξεγέλασε. Όταν ο Απόλλωνας κατάλαβε την απάτη, την καταράστηκε -σύμφωνα μ' άλλους την έφτυσε στο στόμα, για να χάσουν τα λόγια της την πειστικότητά τους- να μην πιστέψει ποτέ κανείς τις μαντείες της. Έτσι δεν την πίστεψε κανείς, παρόλο που είχε δίκιο, όταν προειδοποιούσε για τις συμφορές που θα έβρισκαν την Τροία, αν ο Πάρης πήγαινε στην Ελλάδα, αν οι Τρώες έφερναν τον Δούρειο Ίππο μέσα στην Τροία κλπ. Άλλη εκδοχή του μύθου: Η Κασσάνδρα και ο Έλενος ήταν δίδυμα αδέρφια. Μια φορά που γιόρταζαν τα γενέθλιά τους τα δυο παιδάκια, βρέθηκαν πάνω στο παιχνίδι τους μέσα στο ναό του Θυμβραίου Απόλλωνα, κάθησαν να ξεκουραστούν εκεί και τα πήρε ο ύπνος. Καθώς κοιμούνταν, φίδια τα πλησίασαν και άρχισαν να τους γλείφουν τα αυτιά, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να αντιλαμβάνονται πράγματα που οι άλλοι άνθρωποι δεν μπορούσαν να αντιληφθούν. Έτσι, τα δυο αδέρφια εξοικειώθηκαν από παιδιά με τη μαντική τέχνη.
Ο Όμηρος παρουσιάζει την Ελένη ως πλάσμα ανθρώπινο με θεϊκή καταγωγή, αποφεύγει την κατάκριση και την καταδίκη, αλλά την παρουσιάζει συχνά να αυτοκαταδικάζεται μεταχειριζόμενη το επίθετο «κυνώπις» για τον εαυτό της. Οι λυρικοί ποιητές (Ίβυκος, Αλκαίος) τη θεωρούν υπαίτια του πολέμου και την συνδέουν με την απιστία. Η Σαπφώ αναφέρεται στην Ελένη όχι για να την κατακρίνει σαν αιτία πολέμου, αλλά για να δικαιωθεί ο Έρως, ο οποίος είναι δυνατόν να προκαλέσει φοβερότατα δεινά. Ο Αισχύλος παρετυμολογώντας το όνομα της την αποκαλεί «Ελέναυς», «Ελέπτολις» και «Έλανδρος». Στον Ευριπίδη, παρουσιάζεται περισσότερο ως θύμα, παρά ως πρόξενος κακών. Κόρη του Δία και της βασίλισσας Λήδας, την οποία ο θεός επεσκέφθη μεταμορφωμένος σε κύκνο, η Ελένη υπήρξε το αίτιο του Τρωικού Πολέμου και ενέπνευσε αναρίθμητους λογοτέχνες από την αρχαιότητα ως τις ημέρες μας.

ΠΑΡΗΣ ΚΑΙ ΩΡΑΙΑ ΕΛΕΝΗ


Αθηνά - η θεά της σοφίας











Αθηνά - η θεά της σοφίας

Κείμενα
Η θεά της σοφίας
Η Αθηνά στη Γιγαντομαχία
Ο Ναός της Αθηνάς Νίκης
Η Αθηνά Παρθένος
Η Αθηνά Προμάχος
Η Αθηνά Πολιάς
Αθηνά Υγεία
Αθηνά Λημνία
Αθηνά Νίκη
Αθηνά Εργάνη
Αθηνά και μουσική

Εικόνες
Η σκεπτόμενη Αθηνά
Η Αθηνά Προμάχος
Η γέννηση της Αθηνάς
Χρυσελεφάντινο άγαλμα
Αθηνά η θεά της σοφίας

Ποιήματα \ Στίχοι
Η Αθηνά στην Αθήνα (Κωστής Παλαμάς)

Οργάνωση
Κριτήρια επιλογής Θέματος
Επιδιωκόμενοι σκοποί και στόχοι
Διαδικασία προγραμματισμού και υλοποίησης του Σ.Ε.
Γνωστικοί τομείς που εμπλέκονται στο Σ.Ε.
Αξιολόγηση
Δραστηριότητες
Προβλήματα που αντιμετωπίστηκαν
Βιβλιογραφία

Αθήνα

Ακρόπολη

Παιχνίδια

Περιεχόμενα
"Από Διός άρξασθαι", έλεγαν οι αρχαίοι. Δηλαδή: "Ν' αρχίζετε πάντα από το Δία". Αυτό σήμαινε ότι ο Δίας ήταν ο πρώτος σε αξία απ' όλους τους θεούς, ο παντοδύναμος, ο παντογνώστης, ο πιο έξυπνος, ο πιο φοβερός, ο πιο πονηρός, ο πιο καλός αλλά και ο πιο κακός.
Ας αρχίσουμε και μεις από το Δία, τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων, όπως τον αποκαλούσαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Αφού νίκησε τον Κρόνο κι έγινε ο κυρίαρχος του κόσμου, αποφάσισε να παντρευτεί. Αλλά δεν παντρεύτηκε μόνο μια φορά ο Δίας. Έκανε πολλούς γάμους και γνώρισε πολλές γυναίκες ανάμεσα στις θεές αλλά και τις θνητές. Πάντως, η πιο επίσημη από όλες τις γυναίκες του ήταν η Ήρα. Αυτή καθόταν στην πιο τιμητική θέση στον Όλυμπο,
δηλαδή στο πλάι του θρόνου του Δία. Ο μύθος λέει ότι στην αρχή η Ήρα δεν ήθελε για άντρα της το Δία. Όταν τον έβλεπε έφευγε μακριά του. Εκείνος ο πονηρός μεταμορφώθηκε τότε σε κούκο, που είναι ένα φτωχό σε εμφάνιση πουλάκι. Πέταξε μπροστά στα πόδια της Ήρας, φτερουγίζοντας με κόπο, λες κι είχαν σπάσει οι φτερούγες του. Η Ήρα λυπήθηκε το πουλάκι και το πήρε στην αγκαλιά της να το ζεστάνει. Αλλά ξαφνικά στην αγκαλιά της βρέθηκε ο Δίας. Ο θυμός της Ήρας έσβησε αμέσως και τον δέχτηκε επίσημα σαν άντρα της. Ας μιλήσουμε πρώτα για τις άλλες γυναίκες του Δία, αφήνοντας τελευταία την Ήρα. Ίσως η πρώτη απ' όλες να ήταν η Μήτιδα. Πατέρας της Μήτιδας ήταν ο Ωκεανός και μητέρα της η Τηθύς. Για τη Μήτιδα έλεγαν πως ήταν πολύ σοφή γυναίκα. Κάποιος χρησμός όμως πρόβλεπε ότι το παιδί που θα γεννούσε η Μήτιδα θα έδιωχνε το Δία από τον Όλυμπο και θα του έπαιρνε τη θέση, έτσι όπως την είχε πάρει και κείνος από τον Κρόνο. Τρόμαξε ο Δίας και συμβουλεύτηκε τη Γη και τον Ουρανό να του πουν τι έπρεπε να κάνει ώστε να μη χάσει το θρόνο του. "Μόνο ένας τρόπος υπάρχει για να γλιτώσεις, τον συμβούλεψαν εκείνοι. Να καταπιείς τη γυναίκα σου πριν γεννήσει το παιδί της. Με τον τρόπο αυτό θα μπει μέσα σου όλη η σοφία της και το παιδί της θα το γεννήσεις εσύ και όχι ε κείνη".Ακολούθησε τη συμβουλή τους ο Δίας και κατάπιε τη δυστυχισμένη τη Μήτιδα. Και μην αναρωτηθείτε πώς κατάφερε να καταπιεί μια ολόκληρη γυναίκα γιατί, ένας θεός παντοδύναμος σαν το Δία, όλα μπορούσε να τα κατορθώνει! Το παιδί που μεγάλωνε στα σπλάχνα της Μήτιδας, ήρθε η ώρα να βγει. Ο Δίας κάλεσε τότε τον Προμηθέα, το γιο του Τιτάνα Ιαπετού, του έδωσε ένα τσεκούρι και του είπε να τον χτυπήσει δυνατά στο κεφάλι. Χτύπησε με όλη του τη δύναμη ο Προμηθέας, το κεφάλι του Δία άνοιξε στα δυο σαν καρπούζι και απόμέσα ξεπήδησε... η κόρη του και κόρη της Μήτιδας! Μια κόρη όμορφη, σοφή σαν τη μάνα της, γενναία σαν τον πατέρα της. Ήταν η Αθηνά, κόρη αγαπημένη του Δία, θεά της σοφίας και της μάθησης, που πήρε κι αυτή μια θέση ανάμεσα στους άλλους θεούς του Ολύμπου. Η θεά Αθηνά γεννήθηκε πάνοπλη, κρατώντας ασπίδα και δόρυ και φορώντας περικεφαλαία. Ο Δίας τώρα πια δεν είχε κανένα λόγο να φοβηθεί από το χρησμό, μια και την κόρη της Μήτιδας τη γέννησε εκείνος και όχι η γυναίκα του. Όταν παρουσιάστηκε μέσα από το κεφάλι του Δία, όμορφη, αυστηρή και αγέρωχη, κρατώντας δόρυ και ασπίδα, όλοι οι θεοί που βρίσκονταν γύρω της βουβάθηκαν, ο Όλυμπος και η γύρω περιοχή σείστηκαν και η θάλασσα αναταράχτηκε. Ήταν η αγαπημένη κόρη του Δία η Αθηνά αλλά και μια από τις πιο αγαπημένες θεές των αρχαίων Ελλήνων. Ήταν όμορφη, γενναία αλλά και σοφή. Κι ήταν φυσικό να τη λατρεύουν οι Έλληνες γιατί ενσάρκωνε τα ιδανικά της φυλής τους. Τη γενναιότητα και τη φρόνηση. Μπορεί ο Άρης να ήταν ο θεός του πολέμου, ωστόσο η Αθηνά τα κατάφερνε καλύτερα από κείνον στις μάχες. Κρατώντας ασπίδα και δόρυ, έμπαινε μπροστά και εμψύχωνε τους πολεμιστές που την ακολουθούσαν. Στην ασπίδα της είχε τοποθετήσει το φοβερό κεφάλι της Μέδουσας, που την έλεγαν διαφορετικά και Γοργώ. Η Μέδουσα ήταν ένα τρομερό τέρας και ζούσε στη Λιβύη. Αντί για μαλλιά είχε στο κεφάλι της φίδια, τα δόντια της ήταν κοφτερά και απαίσια και το φοβερό της όπλο ήταν τα μάτια της. Είχαν μια τέτοια λάμψη τα μάτια της που οποιοσδήποτε τ' αντίκριζε έχανε τις δυνάμεις του και γινόταν θύμα της. Πολλοί είχαν προσπαθήσει να σκοτώσουν τη Μέδουσα αλλά χωρίς επιτυχία. Λέγεται ότι η Αθηνά ορμήνεψε τον Περσέα να μην κοιτάξει τη Μέδουσα κατάματα, αλλά το είδωλο της έτσι όπως θα καθρεφτιζόταν πάνω στη λαμπερή του ασπίδα. Με' τον τρόπο αυτό θα απόφευγε τον κίνδυνο των ματιών της. Έτσι κι έκανε ο Περσέας. Κι όταν έκοψε το κεφάλι της Μέδουσας το πρόσφερε στην Αθηνά κι εκείνη το τοποθέτησε στην ασπίδα της. Τα μάτια της Μέδουσας, έστω και νεκρής, κρατούσαν την ίδια φοβερή λάμψη. Άλλος μύθος λέει ότι η ίδια η Αθηνά σκότωσε τη Μέδουσα. Κατέβασε τα μαλλιά της στο μέτωπο για να μη βλέπει τα μάτια της και της έκοψε το κεφάλι.Εκείνο που προξένησε μεγάλη εντύπωση στην Αθηνά ήταν τα σφυρίγματα που έκαναν τα φίδια στο κεφάλι της Μέδουσας καθώς ξεψυχούσαν. Αποφάσισε να μιμηθεί τον ήχο τους και μ' ένα καλάμι έφτιαξε τον πρώτο αυλό. Άρχισε να φυσάει με τέχνη και από τις τρύπες του αυλού έβγαιναν ήχοι όμοιοι με τα σφυρίγματα των φιδιών της Μέδουσας. Όμως, έτσι όπως φούσκωνε τα μαγουλά της φυσώντας τον αυλό, το πρόσωπο της έπαιρνε μια αστεία έκφραση και οι θεοί που την παρακολουθούσαν έβαζαν τα γέλια. Η Αθηνά στάθηκε πάνω στον καθρέφτη των ήσυχων νερών μιας λίμνης, έπαιξε τον αυλό, είδε κι εκείνη το αστείο της πρόσωπο με τα φουσκωμένα της μάγουλα και πέταξε θυμωμένη τον αυλό.- Ας έχει την κατάρα μου εκείνος που θα πάρει αυτό τον αυλό, είπε.Αργότερα, τον αυλό της Αθηνάς τον βρήκε ο Μαρσύας και θέλησε να συναγωνιστεί στη μουσική με το θεό Απόλλωνα. Η πρώτη φίλη της Αθηνάς ήταν η Παλλάδα, κόρη της Τριτωνίδας. Όμορφη και γενναία η Παλλάδα, συναγωνιζόταν την Αθηνά στη χρήση των όπλων. Πολύ συχνά έκαναν διάφορα παιχνίδια με τα δόρατα τους και ψεύτικες μονομαχίες. Μια μέρα όμως καυγάδισαν στ' αλήθεια και προσπαθούσε η μια να χτυπήσει την άλλη. Σε μια στιγμή η Παλλάδα τίναξε το δεξί της χέρι με δύναμη και το δόρυ της κατευθυνόταν προς την καρδιά της Αθηνάς. Ο Δίας που παρακολουθούσε αθέατος τη μονομαχία και ανησύχησε για τη ζωή της κόρης του, έβαλε μπροστά στην Αθηνά την ασπίδα του για να τη σώσει. Η Παλλάδα που είδε ξαφνικά την ασπίδα μπροστά της, τα έχασε για μια στιγμή. Αυτή τη στιγμή εκμεταλλεύτηκε η Αθηνά και βρήκε την ευκαιρία να τη χτυπήσει με το δόρυ της. Η Παλλάδα έπεσε νεκρή και η Αθηνά, που μετάνιωσε για την πράξη της, έπεσε πάνω στη νεκρή της φίλη και άρχισε να κλαίει απαρηγόρητα. Μα τώρα πια δεν μπορούσε τίποτε να διορθωθεί. Για να παρηγορηθεί έφτιαξε ένα ξύλινο ξόανο να μοιάζει με την Παλλάδα. Ήταν τρία μέτρα ψηλό, στο ένα της χέρι κρατούσε το δόρυ και στο άλλο μια ρόκα. Αυτό το ξύλινο άγαλμα, που το ονόμασε Παλλάδιο, το έστησε στον Όλυμπο, πλάι στο θρόνο του Δία. Αργότερα ο Δίας το πρόσφερε στο βασιλιά της Τροίας Δάρδανο, που το έφερε στην πόλη του. Ένας χρησμός έλεγε ότι όποιος κατάφερνε να πάρει στην κατοχή του το Παλλάδιο, θα έπαιρνε και την πόλη. Με τον καιρό το Παλλάδιο άρχισε ν' αντιπροσωπεύει για τους Τρώες την ίδια την Αθηνά. Το έστησαν στο υπόγειο του ναού της Αθηνάς και η θεά έγινε η προστάτιδα της πόλης τους. Όμως, για κακή τους τύχη, η Αθηνά έπαψε να προστατεύει την Τροία από τη στιγμή που ο Πάρης, ο γιος του βασιλιά Πρίαμου, έδωσε το χρυσό μήλο στην Αφροδίτη, σαν την πιο όμορφη απ όλες τις θεές. Η Ήρα και η Αθηνά θύμωσαν τόσο πολύ και αργότερα, όταν οι Έλληνες ήρθαν στην Τροία και την πολιόρκησαν, πήραν το μέρος τους για να τιμωρήσουν τον Πάρη και την πόλη του. Ο Όμηρος και οι Αρχαίοι ποιητές είχαν δώσει πολλά επίθετα στην Αθηνά. Ανάμεσα σ' αυτά ήταν το Παλλάδα και Γλαυκώπιδα. Το επίθετο Παλλάδα της το είχαν δώσει Ίσως για το μύθο με τη φίλη της, ή μάλλον γιατί στη μάχη με τους Γίγαντες στην οποία πήρε μέρος με θαυμαστή γενναιότητα, σκότωσε τον φοβερό γίγαντα Παλλάδα. Γλαυκώπιδα την έλεγαν γιατί είχε πράσινα μάτια σαν της κουκουβάγιας, που το όνομα της στα αρχαία ήταν γλαύκα. Η πόλη που λάτρευε τη θεά Αθηνά περισσότερο απ' όλες, ήταν η Αθήνα. Είναι πολύ γνωστός ο μύθος σχετικά με την προστασία της πόλης της Αθήνας από δυο θεούς, τον Ποσειδώνα και την Αθηνά. Επειδή και οι δυο ήθελαν ν' αναλάβουν την προστασία της και δεν υποχωρούσαν, κάλεσαν πάνω στην Ακρόπολη τον πρώτο της βασιλιά, τον Κέκροπα και του ζήτησαν να διαλέξει ένα από τα δώρα που θα του πρόσφεραν. Ο Ποσειδώνας έκανε ν' αναβλύσει μια πηγή στο βράχο της Ακρόπολης και η Αθηνά πρόσφερε το δέντρο της ελιάς. Ο Κέκροπας προτίμησε την ελιά κι έτσι ο Ποσειδώνας αναγκάστηκε ν' αποσυρθεί. Η Αθηνά έγινε η προστάτιδα της όμορφης αυτής πόλης, της Κεκροπίας όπως ονομαζόταν. Αργότερα, ο βασιλιάς Ερεχθέας, για να τιμήσει περισσότερο τη θεά, έδωσε στην πόλη το όνομα της. Την ονόμασε Αθήνα. Σε πολλές πόλεις λάτρευαν την Αθηνά και είχαν χτίσει αρκετούς ναούς αφιερωμένους στο όνομα της. Αλλά ο πιο λαμπρός απ' όλους τους ναούς ήταν ο Παρθενώνας πάνω στην Ακρόπολη. Επίσης οι γλύπτες της αρχαίας Ελλάδας είχαν σαν αγαπημένο τους θέμα την Αθηνά. Ο Φειδίας, ο πιο μεγάλος γλύπτης της αρχαιότητας, φιλοτέχνησε πολλά αγάλματα της Αθηνάς. Ένα από αυτά ήταν το χρυσελεφάντινο, που τοποθετήθηκε μέσα στον Παρθενώνα. Ένα άλλο στήθηκε απ' έξω, ανάμεσα στα Προπύλαια και το Ερεχθείο. Ίσως το πιο τέλειο άγαλμα της Αθηνάς ήταν εκείνο που φιλοτέχνησε πάλι ο Φειδίας, ύστερα από εντολή των κατοίκων της Λήμνου, γι' αυτό και ονομάστηκε Λημνία Αθηνά. Για να τιμήσουν την Αθηνά οι κάτοικοι της Αθήνας, έκαναν κάθε χρόνο μια περίφημη γιορτή, τα Παναθήναια και γινόταν σαν ανάμνηση της ένωσης των δήμων της Αττικής με την πόλη της Αθήνας. Ο Πεισίστρατος καθιέρωσε τα μεγάλα Παναθήναια, που γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Ήταν η πιο λαμπρή και ονομαστή γιορτή της αρχαιότητας. Οι γιορτές των Παναθηναίων κρατούσαν δέκα μέρες. Γίνονταν σ' αυτές διάφοροι διαγωνισμοί μουσικής, χορού και θεάτρου, αθλητικά αγωνίσματα και ιππικοί αγώνες. Το βράδυ της ένατης μέρας γινόταν η περίφημη λαμπαδηδρομία, που ήταν ένα είδος σκυταλοδρομίας με πυρσούς. Σ' αυτή έπαιρναν μέρος διακόσιοι αθλητές, χωρισμένοι σε πέντε σειρές και σε αρκετή απόσταση ο ένας αθλητής από τον άλλο. Πέντε πυρσοί άναβαν και οι πέντε πρώτοι δρομείς ξεχύνονταν προς το τέρμα όπου βρισκόταν ο βωμός της Αθηνάς. Προσπαθούσαν να τρέχουν όσο γινόταν πιο γρήγορα αλλά και με προσοχή για να μη σβήσει ο πυρσός. Οι πρώτοι λαμπαδηδρόμοι παράδιναν τους πυρσούς στους δεύτερους, εκείνοι στους τρίτους και όποια ομάδα έφθανε πρώτη στο βωμό της Αθηνάς και τον άναβε, ήταν η κερδισμένη. Η μεγάλη μέρα ήταν η τελευταία, όπου η επιβλητική πομπή των κατοίκων ξεκινούσε από τον Κεραμικό προς την Ακρόπολη, για να μεταφέρει το αραχνοΰφαντο πέπλο της Αθηνάς και να σκεπάσει μ' αυτό το ξύλινο είδωλο της που υπήρχε στο ναό του Ερεχθέα. Στην κεφαλή της πομπής βρισκόταν η ιέρεια της Αθηνάς και πίσω της έρχονταν οι παρθένες που είχαν υφάνει το πέπλο της θεάς. Στο πέπλο κεντούσαν σκηνές από τη Γιγαντομαχία, στην οποία είχε πάρει μέρος και η Αθηνά και ιδιαίτερα τη νίκη της πάνω στο γίγαντα Εγκέλαδο. Τις παρθένες τις ακολουθούσαν οι επίσημοι κάτοικοι της Αθήνας, οι άρχοντες, οι βουλευτές και άλλοι αξιωματούχοι. Πίσω από τους επίσημους νεαροί Αθηναίοι οδηγούσαν τα ζώα που θα θυσιάζονταν στο βωμό της θεάς. Ακολουθούσαν τώρα νεαρές Αθηναίες, διαλεγμένες για το παράστημα και την ομορφιά τους, που κρατούσαν στα κεφάλια τους κάνιστρα με διάφορα δώρα και αφιερώματα για την Αθηνά. Πίσω από τις νέες, έρχονταν διαλεγμένοι άνδρες μεγάλης ηλικίας, που κρατούσαν κλαδιά ελιάς. Ακολουθούσαν τα στρατιωτικά τμήματα. Οπλίτες Αθηναίοι και ιππείς, σε πυκνούς σχηματισμούς. Αυτό ήταν το πιο λαμπρό μέρος της πομπής που θαύμαζαν οι κάτοικοι της Αθήνας."· Τελευταίο ερχόταν το πλήθος των κατοίκων, άντρες, γυναίκες και παιδιά. Η πομπή ανέβαινε στην Ακρόπολη κι αφού έντυναν με το καινούργιο πέπλο το ξόανο της Αθηνάς, θυσίαζαν τα ζώα στο βωμό της και σε άλλους βωμούς. Η Αθηνά ήταν η θεά της σοφίας αλλά και των τεχνών. Προστάτευε πολλές χειρωνακτικές τέχνες, όπως ήταν η υφαντική, το κέντημα, η κεραμική, η γλυπτική και η σιδηρουργία. Προστάτευε επίσης τη γεωργία, όπως η Δήμητρα και πολλοί μύθοι λένε ότι αυτή πρόσφερε στους ανθρώπους το αλέτρι για να καλλιεργούν τα κτήματα τους. Η Αθηνά κατασκεύασε το πρώτο πλοίο και τα τελευταία χρόνια, στη γιορτή των Παναθηναίων, το πέπλο της το τοποθετούσαν πάνω σε μια τριήρη και μαζί μ' αυτή το ανέβαζαν στην Ακρόπολη. Το πολυτιμότερο πάντως δώρο που πρόσφερε η Αθηνά στους ανθρώπους, ήταν η ελιά. Το δέντρο αυτό, ιδιαίτερα στην Αθήνα, το θεωρούσαν ιερό κι ήταν μια εποχή που καταδίκαζαν σε θάνατο εκείνους που κατάστρεφαν τις ελιές. Η Αθηνά αγαπούσε και προστάτευε τους γενναίους άνδρες και, φυσικά, τους Έλληνες. Είναι γνωστή η αγάπη της προς τον Οδυσσέα. Χάρη στη βοήθεια της Αθηνάς κατάφερε ο βασιλιάς της Ιθάκης, ύστερα από πολλά χρόνια να γυρίσει στην πατρίδα του, αφού ταλαιπωρήθηκε αφάνταστα παραδέρνοντας στους ωκεανούς. Ένας ακόμα γενναίος άνδρας που προστάτευε η Αθηνά, ήταν ο Διομήδης, ο θρυλικός βασιλιάς του Αργούς, στον Τρωικό πόλεμο. Η Αθηνά δεν παντρεύτηκε ποτέ και δεν ανακατεύτηκε σε σκάνδαλα όπως πολλοί από τους θεούς του Ολύμπου. Είχε σαν έμβλημα της την κουκουβάγια, τον κόκορα και το γύπα. Μετά την Εστία, οι αρχαίοι τη θεωρούσαν σαν την πιο σοβαρή και μυαλωμένη θεά.
Αθηνά - η θεά της σοφίας

Κείμενα
Η θεά της σοφίας
Η Αθηνά στη Γιγαντομαχία
Ο Ναός της Αθηνάς Νίκης
Η Αθηνά Παρθένος
Η Αθηνά Προμάχος
Η Αθηνά Πολιάς
Αθηνά Υγεία
Αθηνά Λημνία
Αθηνά Νίκη
Αθηνά Εργάνη
Αθηνά και μουσική

Εικόνες
Η σκεπτόμενη Αθηνά
Η Αθηνά Προμάχος
Η γέννηση της Αθηνάς
Χρυσελεφάντινο άγαλμα
Αθηνά η θεά της σοφίας

Ποιήματα \ Στίχοι
Η Αθηνά στην Αθήνα (Κωστής Παλαμάς)

Οργάνωση
Κριτήρια επιλογής Θέματος
Επιδιωκόμενοι σκοποί και στόχοι
Διαδικασία προγραμματισμού και υλοποίησης του Σ.Ε.
Γνωστικοί τομείς που εμπλέκονται στο Σ.Ε.
Αξιολόγηση
Δραστηριότητες
Προβλήματα που αντιμετωπίστηκαν
Βιβλιογραφία

Αθήνα

Ακρόπολη

Παιχνίδια

Περιεχόμενα
"Από Διός άρξασθαι", έλεγαν οι αρχαίοι. Δηλαδή: "Ν' αρχίζετε πάντα από το Δία". Αυτό σήμαινε ότι ο Δίας ήταν ο πρώτος σε αξία απ' όλους τους θεούς, ο παντοδύναμος, ο παντογνώστης, ο πιο έξυπνος, ο πιο φοβερός, ο πιο πονηρός, ο πιο καλός αλλά και ο πιο κακός.
Ας αρχίσουμε και μεις από το Δία, τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων, όπως τον αποκαλούσαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Αφού νίκησε τον Κρόνο κι έγινε ο κυρίαρχος του κόσμου, αποφάσισε να παντρευτεί. Αλλά δεν παντρεύτηκε μόνο μια φορά ο Δίας. Έκανε πολλούς γάμους και γνώρισε πολλές γυναίκες ανάμεσα στις θεές αλλά και τις θνητές. Πάντως, η πιο επίσημη από όλες τις γυναίκες του ήταν η Ήρα. Αυτή καθόταν στην πιο τιμητική θέση στον Όλυμπο,
δηλαδή στο πλάι του θρόνου του Δία. Ο μύθος λέει ότι στην αρχή η Ήρα δεν ήθελε για άντρα της το Δία. Όταν τον έβλεπε έφευγε μακριά του. Εκείνος ο πονηρός μεταμορφώθηκε τότε σε κούκο, που είναι ένα φτωχό σε εμφάνιση πουλάκι. Πέταξε μπροστά στα πόδια της Ήρας, φτερουγίζοντας με κόπο, λες κι είχαν σπάσει οι φτερούγες του. Η Ήρα λυπήθηκε το πουλάκι και το πήρε στην αγκαλιά της να το ζεστάνει. Αλλά ξαφνικά στην αγκαλιά της βρέθηκε ο Δίας. Ο θυμός της Ήρας έσβησε αμέσως και τον δέχτηκε επίσημα σαν άντρα της. Ας μιλήσουμε πρώτα για τις άλλες γυναίκες του Δία, αφήνοντας τελευταία την Ήρα. Ίσως η πρώτη απ' όλες να ήταν η Μήτιδα. Πατέρας της Μήτιδας ήταν ο Ωκεανός και μητέρα της η Τηθύς. Για τη Μήτιδα έλεγαν πως ήταν πολύ σοφή γυναίκα. Κάποιος χρησμός όμως πρόβλεπε ότι το παιδί που θα γεννούσε η Μήτιδα θα έδιωχνε το Δία από τον Όλυμπο και θα του έπαιρνε τη θέση, έτσι όπως την είχε πάρει και κείνος από τον Κρόνο. Τρόμαξε ο Δίας και συμβουλεύτηκε τη Γη και τον Ουρανό να του πουν τι έπρεπε να κάνει ώστε να μη χάσει το θρόνο του. "Μόνο ένας τρόπος υπάρχει για να γλιτώσεις, τον συμβούλεψαν εκείνοι. Να καταπιείς τη γυναίκα σου πριν γεννήσει το παιδί της. Με τον τρόπο αυτό θα μπει μέσα σου όλη η σοφία της και το παιδί της θα το γεννήσεις εσύ και όχι ε κείνη".Ακολούθησε τη συμβουλή τους ο Δίας και κατάπιε τη δυστυχισμένη τη Μήτιδα. Και μην αναρωτηθείτε πώς κατάφερε να καταπιεί μια ολόκληρη γυναίκα γιατί, ένας θεός παντοδύναμος σαν το Δία, όλα μπορούσε να τα κατορθώνει! Το παιδί που μεγάλωνε στα σπλάχνα της Μήτιδας, ήρθε η ώρα να βγει. Ο Δίας κάλεσε τότε τον Προμηθέα, το γιο του Τιτάνα Ιαπετού, του έδωσε ένα τσεκούρι και του είπε να τον χτυπήσει δυνατά στο κεφάλι. Χτύπησε με όλη του τη δύναμη ο Προμηθέας, το κεφάλι του Δία άνοιξε στα δυο σαν καρπούζι και απόμέσα ξεπήδησε... η κόρη του και κόρη της Μήτιδας! Μια κόρη όμορφη, σοφή σαν τη μάνα της, γενναία σαν τον πατέρα της. Ήταν η Αθηνά, κόρη αγαπημένη του Δία, θεά της σοφίας και της μάθησης, που πήρε κι αυτή μια θέση ανάμεσα στους άλλους θεούς του Ολύμπου. Η θεά Αθηνά γεννήθηκε πάνοπλη, κρατώντας ασπίδα και δόρυ και φορώντας περικεφαλαία. Ο Δίας τώρα πια δεν είχε κανένα λόγο να φοβηθεί από το χρησμό, μια και την κόρη της Μήτιδας τη γέννησε εκείνος και όχι η γυναίκα του. Όταν παρουσιάστηκε μέσα από το κεφάλι του Δία, όμορφη, αυστηρή και αγέρωχη, κρατώντας δόρυ και ασπίδα, όλοι οι θεοί που βρίσκονταν γύρω της βουβάθηκαν, ο Όλυμπος και η γύρω περιοχή σείστηκαν και η θάλασσα αναταράχτηκε. Ήταν η αγαπημένη κόρη του Δία η Αθηνά αλλά και μια από τις πιο αγαπημένες θεές των αρχαίων Ελλήνων. Ήταν όμορφη, γενναία αλλά και σοφή. Κι ήταν φυσικό να τη λατρεύουν οι Έλληνες γιατί ενσάρκωνε τα ιδανικά της φυλής τους. Τη γενναιότητα και τη φρόνηση. Μπορεί ο Άρης να ήταν ο θεός του πολέμου, ωστόσο η Αθηνά τα κατάφερνε καλύτερα από κείνον στις μάχες. Κρατώντας ασπίδα και δόρυ, έμπαινε μπροστά και εμψύχωνε τους πολεμιστές που την ακολουθούσαν. Στην ασπίδα της είχε τοποθετήσει το φοβερό κεφάλι της Μέδουσας, που την έλεγαν διαφορετικά και Γοργώ. Η Μέδουσα ήταν ένα τρομερό τέρας και ζούσε στη Λιβύη. Αντί για μαλλιά είχε στο κεφάλι της φίδια, τα δόντια της ήταν κοφτερά και απαίσια και το φοβερό της όπλο ήταν τα μάτια της. Είχαν μια τέτοια λάμψη τα μάτια της που οποιοσδήποτε τ' αντίκριζε έχανε τις δυνάμεις του και γινόταν θύμα της. Πολλοί είχαν προσπαθήσει να σκοτώσουν τη Μέδουσα αλλά χωρίς επιτυχία. Λέγεται ότι η Αθηνά ορμήνεψε τον Περσέα να μην κοιτάξει τη Μέδουσα κατάματα, αλλά το είδωλο της έτσι όπως θα καθρεφτιζόταν πάνω στη λαμπερή του ασπίδα. Με' τον τρόπο αυτό θα απόφευγε τον κίνδυνο των ματιών της. Έτσι κι έκανε ο Περσέας. Κι όταν έκοψε το κεφάλι της Μέδουσας το πρόσφερε στην Αθηνά κι εκείνη το τοποθέτησε στην ασπίδα της. Τα μάτια της Μέδουσας, έστω και νεκρής, κρατούσαν την ίδια φοβερή λάμψη. Άλλος μύθος λέει ότι η ίδια η Αθηνά σκότωσε τη Μέδουσα. Κατέβασε τα μαλλιά της στο μέτωπο για να μη βλέπει τα μάτια της και της έκοψε το κεφάλι.Εκείνο που προξένησε μεγάλη εντύπωση στην Αθηνά ήταν τα σφυρίγματα που έκαναν τα φίδια στο κεφάλι της Μέδουσας καθώς ξεψυχούσαν. Αποφάσισε να μιμηθεί τον ήχο τους και μ' ένα καλάμι έφτιαξε τον πρώτο αυλό. Άρχισε να φυσάει με τέχνη και από τις τρύπες του αυλού έβγαιναν ήχοι όμοιοι με τα σφυρίγματα των φιδιών της Μέδουσας. Όμως, έτσι όπως φούσκωνε τα μαγουλά της φυσώντας τον αυλό, το πρόσωπο της έπαιρνε μια αστεία έκφραση και οι θεοί που την παρακολουθούσαν έβαζαν τα γέλια. Η Αθηνά στάθηκε πάνω στον καθρέφτη των ήσυχων νερών μιας λίμνης, έπαιξε τον αυλό, είδε κι εκείνη το αστείο της πρόσωπο με τα φουσκωμένα της μάγουλα και πέταξε θυμωμένη τον αυλό.- Ας έχει την κατάρα μου εκείνος που θα πάρει αυτό τον αυλό, είπε.Αργότερα, τον αυλό της Αθηνάς τον βρήκε ο Μαρσύας και θέλησε να συναγωνιστεί στη μουσική με το θεό Απόλλωνα. Η πρώτη φίλη της Αθηνάς ήταν η Παλλάδα, κόρη της Τριτωνίδας. Όμορφη και γενναία η Παλλάδα, συναγωνιζόταν την Αθηνά στη χρήση των όπλων. Πολύ συχνά έκαναν διάφορα παιχνίδια με τα δόρατα τους και ψεύτικες μονομαχίες. Μια μέρα όμως καυγάδισαν στ' αλήθεια και προσπαθούσε η μια να χτυπήσει την άλλη. Σε μια στιγμή η Παλλάδα τίναξε το δεξί της χέρι με δύναμη και το δόρυ της κατευθυνόταν προς την καρδιά της Αθηνάς. Ο Δίας που παρακολουθούσε αθέατος τη μονομαχία και ανησύχησε για τη ζωή της κόρης του, έβαλε μπροστά στην Αθηνά την ασπίδα του για να τη σώσει. Η Παλλάδα που είδε ξαφνικά την ασπίδα μπροστά της, τα έχασε για μια στιγμή. Αυτή τη στιγμή εκμεταλλεύτηκε η Αθηνά και βρήκε την ευκαιρία να τη χτυπήσει με το δόρυ της. Η Παλλάδα έπεσε νεκρή και η Αθηνά, που μετάνιωσε για την πράξη της, έπεσε πάνω στη νεκρή της φίλη και άρχισε να κλαίει απαρηγόρητα. Μα τώρα πια δεν μπορούσε τίποτε να διορθωθεί. Για να παρηγορηθεί έφτιαξε ένα ξύλινο ξόανο να μοιάζει με την Παλλάδα. Ήταν τρία μέτρα ψηλό, στο ένα της χέρι κρατούσε το δόρυ και στο άλλο μια ρόκα. Αυτό το ξύλινο άγαλμα, που το ονόμασε Παλλάδιο, το έστησε στον Όλυμπο, πλάι στο θρόνο του Δία. Αργότερα ο Δίας το πρόσφερε στο βασιλιά της Τροίας Δάρδανο, που το έφερε στην πόλη του. Ένας χρησμός έλεγε ότι όποιος κατάφερνε να πάρει στην κατοχή του το Παλλάδιο, θα έπαιρνε και την πόλη. Με τον καιρό το Παλλάδιο άρχισε ν' αντιπροσωπεύει για τους Τρώες την ίδια την Αθηνά. Το έστησαν στο υπόγειο του ναού της Αθηνάς και η θεά έγινε η προστάτιδα της πόλης τους. Όμως, για κακή τους τύχη, η Αθηνά έπαψε να προστατεύει την Τροία από τη στιγμή που ο Πάρης, ο γιος του βασιλιά Πρίαμου, έδωσε το χρυσό μήλο στην Αφροδίτη, σαν την πιο όμορφη απ όλες τις θεές. Η Ήρα και η Αθηνά θύμωσαν τόσο πολύ και αργότερα, όταν οι Έλληνες ήρθαν στην Τροία και την πολιόρκησαν, πήραν το μέρος τους για να τιμωρήσουν τον Πάρη και την πόλη του. Ο Όμηρος και οι Αρχαίοι ποιητές είχαν δώσει πολλά επίθετα στην Αθηνά. Ανάμεσα σ' αυτά ήταν το Παλλάδα και Γλαυκώπιδα. Το επίθετο Παλλάδα της το είχαν δώσει Ίσως για το μύθο με τη φίλη της, ή μάλλον γιατί στη μάχη με τους Γίγαντες στην οποία πήρε μέρος με θαυμαστή γενναιότητα, σκότωσε τον φοβερό γίγαντα Παλλάδα. Γλαυκώπιδα την έλεγαν γιατί είχε πράσινα μάτια σαν της κουκουβάγιας, που το όνομα της στα αρχαία ήταν γλαύκα. Η πόλη που λάτρευε τη θεά Αθηνά περισσότερο απ' όλες, ήταν η Αθήνα. Είναι πολύ γνωστός ο μύθος σχετικά με την προστασία της πόλης της Αθήνας από δυο θεούς, τον Ποσειδώνα και την Αθηνά. Επειδή και οι δυο ήθελαν ν' αναλάβουν την προστασία της και δεν υποχωρούσαν, κάλεσαν πάνω στην Ακρόπολη τον πρώτο της βασιλιά, τον Κέκροπα και του ζήτησαν να διαλέξει ένα από τα δώρα που θα του πρόσφεραν. Ο Ποσειδώνας έκανε ν' αναβλύσει μια πηγή στο βράχο της Ακρόπολης και η Αθηνά πρόσφερε το δέντρο της ελιάς. Ο Κέκροπας προτίμησε την ελιά κι έτσι ο Ποσειδώνας αναγκάστηκε ν' αποσυρθεί. Η Αθηνά έγινε η προστάτιδα της όμορφης αυτής πόλης, της Κεκροπίας όπως ονομαζόταν. Αργότερα, ο βασιλιάς Ερεχθέας, για να τιμήσει περισσότερο τη θεά, έδωσε στην πόλη το όνομα της. Την ονόμασε Αθήνα. Σε πολλές πόλεις λάτρευαν την Αθηνά και είχαν χτίσει αρκετούς ναούς αφιερωμένους στο όνομα της. Αλλά ο πιο λαμπρός απ' όλους τους ναούς ήταν ο Παρθενώνας πάνω στην Ακρόπολη. Επίσης οι γλύπτες της αρχαίας Ελλάδας είχαν σαν αγαπημένο τους θέμα την Αθηνά. Ο Φειδίας, ο πιο μεγάλος γλύπτης της αρχαιότητας, φιλοτέχνησε πολλά αγάλματα της Αθηνάς. Ένα από αυτά ήταν το χρυσελεφάντινο, που τοποθετήθηκε μέσα στον Παρθενώνα. Ένα άλλο στήθηκε απ' έξω, ανάμεσα στα Προπύλαια και το Ερεχθείο. Ίσως το πιο τέλειο άγαλμα της Αθηνάς ήταν εκείνο που φιλοτέχνησε πάλι ο Φειδίας, ύστερα από εντολή των κατοίκων της Λήμνου, γι' αυτό και ονομάστηκε Λημνία Αθηνά. Για να τιμήσουν την Αθηνά οι κάτοικοι της Αθήνας, έκαναν κάθε χρόνο μια περίφημη γιορτή, τα Παναθήναια και γινόταν σαν ανάμνηση της ένωσης των δήμων της Αττικής με την πόλη της Αθήνας. Ο Πεισίστρατος καθιέρωσε τα μεγάλα Παναθήναια, που γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Ήταν η πιο λαμπρή και ονομαστή γιορτή της αρχαιότητας. Οι γιορτές των Παναθηναίων κρατούσαν δέκα μέρες. Γίνονταν σ' αυτές διάφοροι διαγωνισμοί μουσικής, χορού και θεάτρου, αθλητικά αγωνίσματα και ιππικοί αγώνες. Το βράδυ της ένατης μέρας γινόταν η περίφημη λαμπαδηδρομία, που ήταν ένα είδος σκυταλοδρομίας με πυρσούς. Σ' αυτή έπαιρναν μέρος διακόσιοι αθλητές, χωρισμένοι σε πέντε σειρές και σε αρκετή απόσταση ο ένας αθλητής από τον άλλο. Πέντε πυρσοί άναβαν και οι πέντε πρώτοι δρομείς ξεχύνονταν προς το τέρμα όπου βρισκόταν ο βωμός της Αθηνάς. Προσπαθούσαν να τρέχουν όσο γινόταν πιο γρήγορα αλλά και με προσοχή για να μη σβήσει ο πυρσός. Οι πρώτοι λαμπαδηδρόμοι παράδιναν τους πυρσούς στους δεύτερους, εκείνοι στους τρίτους και όποια ομάδα έφθανε πρώτη στο βωμό της Αθηνάς και τον άναβε, ήταν η κερδισμένη. Η μεγάλη μέρα ήταν η τελευταία, όπου η επιβλητική πομπή των κατοίκων ξεκινούσε από τον Κεραμικό προς την Ακρόπολη, για να μεταφέρει το αραχνοΰφαντο πέπλο της Αθηνάς και να σκεπάσει μ' αυτό το ξύλινο είδωλο της που υπήρχε στο ναό του Ερεχθέα. Στην κεφαλή της πομπής βρισκόταν η ιέρεια της Αθηνάς και πίσω της έρχονταν οι παρθένες που είχαν υφάνει το πέπλο της θεάς. Στο πέπλο κεντούσαν σκηνές από τη Γιγαντομαχία, στην οποία είχε πάρει μέρος και η Αθηνά και ιδιαίτερα τη νίκη της πάνω στο γίγαντα Εγκέλαδο. Τις παρθένες τις ακολουθούσαν οι επίσημοι κάτοικοι της Αθήνας, οι άρχοντες, οι βουλευτές και άλλοι αξιωματούχοι. Πίσω από τους επίσημους νεαροί Αθηναίοι οδηγούσαν τα ζώα που θα θυσιάζονταν στο βωμό της θεάς. Ακολουθούσαν τώρα νεαρές Αθηναίες, διαλεγμένες για το παράστημα και την ομορφιά τους, που κρατούσαν στα κεφάλια τους κάνιστρα με διάφορα δώρα και αφιερώματα για την Αθηνά. Πίσω από τις νέες, έρχονταν διαλεγμένοι άνδρες μεγάλης ηλικίας, που κρατούσαν κλαδιά ελιάς. Ακολουθούσαν τα στρατιωτικά τμήματα. Οπλίτες Αθηναίοι και ιππείς, σε πυκνούς σχηματισμούς. Αυτό ήταν το πιο λαμπρό μέρος της πομπής που θαύμαζαν οι κάτοικοι της Αθήνας."· Τελευταίο ερχόταν το πλήθος των κατοίκων, άντρες, γυναίκες και παιδιά. Η πομπή ανέβαινε στην Ακρόπολη κι αφού έντυναν με το καινούργιο πέπλο το ξόανο της Αθηνάς, θυσίαζαν τα ζώα στο βωμό της και σε άλλους βωμούς. Η Αθηνά ήταν η θεά της σοφίας αλλά και των τεχνών. Προστάτευε πολλές χειρωνακτικές τέχνες, όπως ήταν η υφαντική, το κέντημα, η κεραμική, η γλυπτική και η σιδηρουργία. Προστάτευε επίσης τη γεωργία, όπως η Δήμητρα και πολλοί μύθοι λένε ότι αυτή πρόσφερε στους ανθρώπους το αλέτρι για να καλλιεργούν τα κτήματα τους. Η Αθηνά κατασκεύασε το πρώτο πλοίο και τα τελευταία χρόνια, στη γιορτή των Παναθηναίων, το πέπλο της το τοποθετούσαν πάνω σε μια τριήρη και μαζί μ' αυτή το ανέβαζαν στην Ακρόπολη. Το πολυτιμότερο πάντως δώρο που πρόσφερε η Αθηνά στους ανθρώπους, ήταν η ελιά. Το δέντρο αυτό, ιδιαίτερα στην Αθήνα, το θεωρούσαν ιερό κι ήταν μια εποχή που καταδίκαζαν σε θάνατο εκείνους που κατάστρεφαν τις ελιές. Η Αθηνά αγαπούσε και προστάτευε τους γενναίους άνδρες και, φυσικά, τους Έλληνες. Είναι γνωστή η αγάπη της προς τον Οδυσσέα. Χάρη στη βοήθεια της Αθηνάς κατάφερε ο βασιλιάς της Ιθάκης, ύστερα από πολλά χρόνια να γυρίσει στην πατρίδα του, αφού ταλαιπωρήθηκε αφάνταστα παραδέρνοντας στους ωκεανούς. Ένας ακόμα γενναίος άνδρας που προστάτευε η Αθηνά, ήταν ο Διομήδης, ο θρυλικός βασιλιάς του Αργούς, στον Τρωικό πόλεμο. Η Αθηνά δεν παντρεύτηκε ποτέ και δεν ανακατεύτηκε σε σκάνδαλα όπως πολλοί από τους θεούς του Ολύμπου. Είχε σαν έμβλημα της την κουκουβάγια, τον κόκορα και το γύπα. Μετά την Εστία, οι αρχαίοι τη θεωρούσαν σαν την πιο σοβαρή και μυαλωμένη θεά.

Το κάστρο της Μυτιλήνης


Το κάστρο της Μυτιλήνης καταλαμβάνει έκταση περίπου 60 στρεμμάτων και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κάστρα της Μεσογείου. Η σημερινή μορφή του είναι αποτέλεσμα της οικοδομικής δραστηριότητας των Γατελούζων που κυριάρχησαν στο νησί κατά την περίοδο 1355-1462 και των Οθωμανών που κατέλαβαν τη Λέσβο από το 1462 έως το 1912 ενώ από τη βυζαντινή φάση σώζονται σήμερα μόνο τρία τμήματα: μία βυζαντινή πυλίδα στη βόρεια πλευρά των τειχών, ο ανατολικός τοίχος του κεντρικού οχυρωματικού περιβόλου και η δεξαμενή στο μεσαίο κάστρο. Η διάταξή του ακολουθεί τη μορφολογία της χερσονήσου. Διαιρείται σε τρία τμήματα: το Άνω, το Μεσαίο και το Κάτω Κάστρο. Το Άνω Κάστρο είναι προσιτό από την κεντρική διπλή πύλη στη νότια πλευρά του. Στο βορειοανατολικό προμαχώνα της πύλης είναι εντοιχισμένες μαρμάρινες πλάκες με τα εμβλήματα των Γατελούζων και των Παλαιολόγων καθώς και μία τούρκικη επιγραφή. Στα δεξιά της εισόδου υψώνεται ο κεντρικός οχυρωματικός περίβολος. Στο χώρο αυτό βρίσκονται τα σημαντικότερα διοικητικά και θρησκευτικά κτίσματα του κάστρου. Περιλαμβάνει πέντε πύργους που ορίζουν ένα ορθογώνιο αίθριο χώρο και δύο δωμάτια στην ανατολική πλευρά του. Στον κεντρικό δυτικό πύργο υπάρχει αφιερωματική πλάκα με τα οικόσημα των Γατελούζων και των Παλαιολόγων. Στην κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε αρχαίο οικοδομικό υλικό προερχόμενο από κτήρια που είχαν παρακμάσει την εποχή αυτή όπως το θέατρο της Μυτιλήνης. Στην εσωτερική αυλή του Περιβόλου διατηρείται από την οθωμανική περίοδο η πυριτιδαποθήκη, στο ισόγειο της οποίας διέμενε η τούρκικη φρουρά. Εξωτερικά του Περιβόλου και σε μικρή απόσταση από αυτόν υπάρχουν τα ερείπια του Κουλέ τζαμί, κτισμένο πάνω σε μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική η οποία πιθανότατα ταυτίζεται με τον ναό του Αγ. Ιωάννη και χρησίμευε ως ταφική εκκλησία των Γατελούζων ηγεμόνων και της οικογένειας τους. Στην παραπάνω υπόθεση συνηγορούν οι ταφές που αποκαλύφθηκαν ανατολικά και δυτικά του ναού και η σαρκοφάγος όπου κατά την παράδοση τάφηκε ο Φραγκίσκος Α΄ και η Μαρία Παλαιολογίνα. Στα βόρεια του τζαμιού οι ανασκαφές έφεραν στο φως ιερό Δήμητρας και Κόρης που τεκμηριώνει την κατοίκηση της περιοχής κατά την αρχαιότητα. Στον ίδιο χώρο υπάρχουν ενδείξεις και για τη λατρεία της θεάς Κυβέλης. Στο Μεσαίο Κάστρο η είσοδος γίνεται και μέσω μιας ακόμη πύλης, της Ορτά Καπού. Ο χώρος αυτός περιλαμβάνει πολλά θρησκευτικά και κοσμικά κτήρια της οθωμανικής περιόδου τα οποία διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Από τα θρησκευτικά κτήρια ξεχωρίζει ο Τεκές (οθωμανικό μοναστήρι) και ο Μενδρεσές (Οθωμανικό Ιεροδιδασκαλείο) που περιελάμβανε ένα δημόσιο μαγειρείο-πτωχοκομείο (Imaret) στο ισόγειο και δέκα τρουλοσκέπαστα κελιά δερβίσηδων και μια μεγάλη αίθουσα προσευχής και διδασκαλίας στον όροφο. Με την θρησκευτική ζωή των μουσουλμάνων σχετίζεται και το λουτρό που παράλληλα όμως εξυπηρετούσε και τις καθημερινές ανάγκες υγιεινής. Από τα κοσμικά κτήρια ενδιαφέρον παρουσιάζει η Πυριτιδαποθήκη, κατασκευασμένη εξ' ολοκλήρου από πέτρες για την αποφυγή κινδύνου ανάφλεξης και το Στρατιωτικό Νοσοκομείο-Φυλακές. Τέλος τις ανάγκες ύδρευσης εξυπηρετούσαν οι κρήνες και η δεξαμενή χωρητικότητας 400 κυβικών νερού. Η δεξαμενή που καταλαμβάνει τη θέση δημόσιου ρωμαϊκού κτίσματος διακρίνεται για τις πολλές οικοδομικές φάσεις της, μια εκ των οποίων ανάγεται στη βυζαντινή εποχή. Το Κάτω Κάστρο αποτελεί προσθήκη του 1644 από τον Ιμπραήμ Χαν με σκοπό την προστασία του βόρειου λιμένα και τη σύνδεση του με το κάστρο. Η είσοδος σε αυτό γινόταν από διπλή πύλη στη βόρεια πλευρά, η οποία γκρεμίστηκε το 1960 για να καταστεί δυνατή η διέλευση των οχημάτων. Στο χώρο υπήρχαν περίπου 80 κατοικίες για τις ανάγκες του οθωμανικού στρατού. Σήμερα σώζονται κάποιες από τις οικίες αυτές, ένα λουτρό και μία κρήνη.

Το κάστρο της Μεθώνης



Το κάστρο της Μεθώνης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα οχυρωματικά σύνολα του ελληνικού χώρου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα καστροπολιτείας καταλαμβάνει ολόκληρη την έκταση στα ΝΔ παράλια της Πελοποννήσου, με ένα εξαιρετικό φυσικό λιμάνι, το οποίο κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους αποτελούσε σταθμό στο δρόμο των προσκυνητών για τους Αγίους Τόπους και των εμπορικών πλοίων από τη Δύση στην Ανατολή. Η περίοδος ακμής του κάστρου τοποθετείται στην περίοδο της Α΄Ενετοκρατίας (13ος-15ος αι.) Στην αρχαιότητα η Μεθώνη ήταν γνωστή με το όνομα Πήδασος. Ο Όμηρος την αναφέρει ως μία από τις επτά πόλεις που ο Αγαμέμνονας προσέφερε στον Αχιλλέα για να κατευνάσει την οργή του και να τον πείσει να επιστέψει στη μάχη (Ιλιάδα , Ι 149-153). Ο Παυσανίας (Μεσσηνιακά ΙV , 35 , 1) και ο Στράβωνας (Γεωγραφικά 8 , 359-360) την ονομάζουν Μοθώνη και την ταυτίζουν με την ομηρική πόλη. Χαρακτηριστική είναι και η αναφορά του Θουκυδίδη για τα ασθενή τείχη της οχυρωμένης πόλης τον 5ο αι., η μορφή και η έκταση της οποίας παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστη. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους η πόλη κερδίζει την αυτονομία της από τον αυτοκράτορα Τραϊανό και ενισχύεται με καλύτερες οχυρώσεις. Ο Παυσανίας μάλιστα αναφέρει την ύπαρξη ναού της Αθηνάς Ανεμώτιδος και ιερού της Άρτεμης, ενώ από την πόλη σώζονται νομίσματα που απεικονίζουν το λιμάνι της. Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο το λιμάνι της Μεθώνης γνωρίζει μεγάλη ακμή ως εμπορικό κέντρο και σταθμός ανεφοδιασμού των πλοίων. Κατά την μεσοβυζαντινή περίοδο μια σειρά από σφραγίδες που χρονολογούνται από τον 9ο ως τον 13ο αιώνα μας δίνουν πληροφορίες για τους κρατικούς και εκκλησιαστικούς λειτουργούς της πόλης. Οι Ενετοί πρωτοεμφανίζονται στο ιστορικό σκηνικό κατά τον 11ο αιώνα, όταν αποκτούν προνόμια σχετικά με την ελεύθερη διακίνηση των εμπορευμάτων τους σε διάφορες πόλεις-λιμάνια της βυζαντινής αυτοκρατορίας μεταξύ των οποίων και η Μεθώνη. Με την κατάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους Φράγκους το 1204 (Δ΄Σταυροφορία) και η Μεθώνη θα δοκιμάσει την κυριαρχία τους. Η φραγκοκρατία θα διαρκέσει ως το 1206, οπότε η Μεθώνη καταλαμβάνεται από τους Ενετούς και με συνθήκη που υπεγράφη το 1209 εξασφαλίζεται η κυριαρχία τους στην πόλη. Κατά την πρώτη Ενετική περίοδο η ζωή στη Μεθώνη οργανώθηκε σύμωνα με τα συμφέροντα της Βενετίας. Η πόλη οχυρώθηκε και αναπτύχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο αφού ορίζεται ως υποχρεωτικός σταθμός για όλα τα βενετικά πλοία που ταξίδευαν στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ακμάζουσα αυτή περίοδος για την Μεθώνη λήγει τον Αύγουστο του έτους 1500 όταν, μετά από αιματηρή πολιορκία, καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς. Η πρώτη περίοδος της Τουρκοκρατίας θα διαρκέσει ως το 1686 όταν η πόλη πολιορκήθηκε από τον Μοροζίνι και επανήλθε στην κατοχή των Βενετών. Το 1715 οι Οθωμανοί γίνονται για δεύτερη φορά κάτοχοι της Μεθώνης, ο πληθυσμός της οποίας αυξήθηκε καθώς και η εμπορική κίνηση στο λιμάνι. Στην διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης το κάστρο της Μεθώνης δεν κατελήφθη από τους Έλληνες επαναστάτες, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες που είχαν καταβάλλει, λόγω της σθεναρής αντίστασης του οχυρωμένου οθωμανικού πληθυσμού. Το 1825 αποβιβάστηκε στο λιμάνι της πόλης ο Ιμπραήμ και εγκαταστάθηκε εντός του κάστρου, το οποίο έγινε ορμητήριο των Αιγυπτίων κατά την διάρκεια της εκστρατείας τους στην Πελοπόννησο. Οι Αιγύπτιοι θα παραδοθούν αμαχητί το 1828 στο γαλλικό εκστρατευτικό σώμα του οποίου ηγείτο ο στρατηγός Μαιζών. Ο οικισμός τότε μεταφέρεται εκτός των τειχών, γίνεται το ρυμοτομικό σχέδιο πόλης ενώ το κάστρο που για αιώνες υπήρξε το κέντρο της κοινωνικής και οικονομικής ζωής της πόλης ερημώνεται. Το λιμάνι και το κάστρο της Μεθώνης αποτέλεσαν για αιώνες έναν σπουδαίο γεωπολιτικό κόμβο για τους εκάστοτε κατόχους της, οικονομικό για τις εμπορικές συναλλαγές και συγκοινωνιακό για τους περιηγητές στη Μεσόγειο και τους προσκυνητές στους Αγίους Τόπους.

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ





Κατά το 1500 π.Χ. Γεννήσεως πάνω στο βράχο, Ακρόπολη, του σημερινού κάστρου της Καλαμάτας το βασιλόπουλο Φάρις από το αρχαίο Άργος ίδρυσε το βασίλειό του και την πόλη που ονομάστηκε Φαραί από το όνομά του (λεγόταν Φάρις).Κατά το 1300-1250 π.Χ. στην Ακρόπολη των Φαρών βασίλευε ο Διοκλής που είχε δύο αγόρια δίδυμα, τον Κρίθωνα και τον Ορσίλοχο, και μία κόρη την Αντίκλεια, την οποία είχε παντρέψει με τον γιο του θεοποιημένου γιατρού Ασκληπιού Μαχάωνα. Τα παιδιά του Διοκλέους και ο γαμπρός του Μαχάων, γιατρός, σκοτώθηκαν στην Τροία.Μετά τον Τρωικόν πόλεμο, την εποχή της Οδύσσειας, ο γιος του Οδυσσέα Τηλέμαχος, διανυκτέρευσε στα ανάκτορα του Διοκλέους δύο βραδιές. Την μια όταν μετέβαινε για την Σπάρτη, συνοδευόμενος από το γιο του Νέστορα, Πεισίστρατο, που τον μετέφερε με το άρμα του για τη Σπάρτη, και την άλλη βραδιά, κατά την επιστροφήν από τη Σπάρτη.Στην ακρόπολη των Φαρών βασίλευσαν και τα εγγόνια του Διοκλέους που ήταν παιδιά της κόρης του Αντίκλειας και του Μαχάωνα, Νικόμαχος και Γόργασος, που ήταν και αυτοί γιατροί. Όπως μας πληροφορεί ο περιηγητής Παυσανίας, είχαν ασκληπιείο στις Φαρές.Κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα πάνω στα αρχαία ερείπια των ανακτόρων της πόλεως των Φαρών οι Χριστιανοί έκτισαν μια εκκλησία που καθώς ελέγετο, αφιέρωσαν μια εικόνα της Παναγίας που είχε μαύρα ωραία, «καλά» μάτια. Την λάτρεψαν ως Παναγιά «Καλομάτα», που αργότερα η πόλη των Φαρών πήρε το όνομά της «Καλομάτα» από τα καλά μάτια της.«ΚΑΛΟΜΑΤΑ» αναφέρεται και στο χρονικό του Μορέως στο βιβλίο της Κουγκέστας αργότερα όμως έγινε, κατά το ευκολότερο στην προφορά, «Καλαμάτα», όπως λέγεται και σήμερα, γιατί κατά την εποχή των καθαρευουσιάνων του βασιλέως Όθωνα και την Καλαμάτα την έκαναν «ΚΑΛΑΜΑΙ» και χρειάστηκαν δημοσιογραφικοί αγώνες για να ξαναβρεί το σωστό όνομά της «Καλαμάτα» όπως παγκόσμια είναι γνωστή.Όταν το 1205 η Καλαμάτα και το κάστρο της υποδουλώνονται από τους Φράγκους κατακτητές, τον βράχον της Ακρόπολης των αρχαίων Φαρών τον οχυρώνουν με χοντρά τειχιά και γίνεται Κάστρο οχυρό και κυρίως στο μέρος της Εκκλησίας το χρησιμοποιούσαν για καλούπι, ρίχνουν γύρω του τείχη χοντρά πάχους 2,5 μέτρων και υψώνουν έναν πύργο με πολλούς ορόφους.Πάνω από τους θόλους της εκκλησίας ήταν ο πρώτος όροφος του πύργου των Φράγκων.Το 1218 πάνω στο Φράγκικο κάστρο της Καλαμάτας γεννήθηκε ο Γουλιέλμος Βιλεαρδουϊνος, ο προσονομαζόμενος «Καλαμάτας» γιατί γεννήθηκε στην Καλαμάτα και μιλούσε Ελληνικά, που σαν καλός Διοικητής άπλωσε τον καλύτερο πολιτισμό σε όλο το πριγκιπάτο. Και σαν πέθανε ο Γουλιέλμος Βιλεαρδουίνος το πριγκιπάτο παρακμάζει και περιέρχεται διαδοχικά σε διάφορους κυρίαρχους.Το 1292 εξακόσιοι Σλάβοι της Γιάννιτσας κατεβαίνουν μια νυχτιά και με σκάλες που είχαν μαζί τους, ανέβηκαν τα τείχη του κάστρου και το κατέλαβαν, αλλά κατόπιν προδοσίας από τον Πρωτοστάτωρα του Βυζαντινού Δεσποτάτου του Μυστρά, οι Σλάβοι το παρέδωσαν ξανά στους Φράγκους.Έρχεται κατόπιν ο Νικόλαος Ατζαϊόλης και γίνεται κύριος της Καλαμάτας και του κάστρου ως τα 1430 οπότε περιέρχεται στα χέρια του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου για να πέσει αργότερα ο τόπος στα χέρια των Τούρκων.Οι Φράγκοι βασίλευσαν στην Καλαμάτα 255 χρόνια. Ήρθαν το 1205 και τους έδιωξαν οι Τούρκοι το 1460. Απ’ το 1460 ο τόπος της Ελλάδας εστέναζε στο ζυγό της Τουρκίας, εκτός από τη Μάνη που ήταν ελεύθερη.Το 1659 οι Βενετοί προσπαθούν να κυριεύσουν το Κάστρο και την Καλαμάτα αλλά δεν το κατορθώνουν.Το 1685 ο Μοροζίνης με Βενετούς και Μανιάτες ξανάρχεται πάλι με στόλο, αράζουν στο ανατολικό μέρος της θάλασσας στην παραλία της Καλαμάτας και κάνουν απόβαση κατά τη θέση Μπαργιάμαγα, τα στρατεύματα των βενετών ανεβαίνουν κατά τη σημερινή τοποθεσία της Ζωοδόχου πηγής, εκεί φτάνουν και 1500 Μανιάτες καλώς εξοπλισμένοι, ενώνονται με τα στρατεύματα των Βενετών του Αρχιστράτηγου Ντέγγελφεντ. 14 Σεπτεμβρίου έδωσαν τη μάχη με τους Τούρκους και τους κατενίκησαν. Οι Τούρκοι ηττηθέντες και μη μπορώντας να κρατήσουν την πόλη της Καλαμάτας και το κάστρο της, γιατί οι Βενετοί και οι Μανιάτες είχαν ένα κανόνι στις Στούρλες ανεβάσει και το βομβάρδιζαν, τότε οι Τούρκοι το ανατίναξαν και έφυγαν για την Ανδρούσα και την Κορώνη.Τότε ανέβηκε ο στρατός του Μοροζίνη και οι Μανιάτες στο κάστρο της Καλαμάτας, το κατέλαβαν και ότι είχε απομείνει αχάλαστο το εχάλασαν αυτοί για να μην ξαναταμπουρωθούν εκεί οι Τούρκοι. Κύριοι του Φράγκικου κάστρου τώρα, παραμένουν οι Βενετοί , το οχυρώνουν και κτίζουν και το δεύτερο διάζωμα, και στην πύλη του βάνουν το λιοντάρι, σήμα της γαληνοτάτης Δημοκρατίας των Βενετών.Οι Βενετοί παραμένουν σαν κύριοι έως το 1715, οπότε το ξανακυριεύουν οι Τούρκοι με τον Δαλμάτ Αλή. 1821. Ευλογημένη εαρινή μέρα. 23 Μαρτίου σήμανε για τους Έλληνες της Καλαμάτας η μέρα της λευτεριάς.Οι Τούρκοι μπροστά στο επαναστατικό κύμα που βράζει γύρω από το κάστρο αποφασίζουν να παραδοθούν.Ο τρομερός ως τότε Βοεβόδας της Καλαμάτας Σουλεϊμάν Αρναούτογλου πιάνεται αιχμάλωτος μαζί με 150 αρματωμένους Τούρκους.Έτσι για μια ακόμα φορά πάτησε το Ελληνικό ποδάρι λεύτερο πλέον στα χώματα του κάστρου.Το 1905 ανέβηκε στο κάστρο της Καλαμάτας ο τότε Γάλλος δημοσιογράφος Κλεμανσώ ο μετέπειτα πρωθυπουργός της Γαλλίας, ο λεγόμενος Τίγρης, του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.Ο Κλεμανσώ όταν είδε την Καλαμάτα από το ύψος του βράχου της ακρόπολης της Καλαμάτας αναφώνησε: Τι ωραία πόλις η Καλαμάτα, φυσικά εδώ θα κατοικούσαν θεοί των αρχαίων Ελλήνων. Και όταν έδειξε το βλέμμα του κατά τον κάμπο της Μεσσήνης, τον αποκάλεσε το χρυσό χαλί της Μεσσηνίας.Το 1941-1944, το κάστρο ήταν στην αρχή και διοίκηση των Ιταλών που το είχαν σα δικό τους.Οι Ιταλοί είχαν κάνει μερικά έργα στο Κάστρο, είχαν στήσει αντιαεροπορικά πυροβόλα και μυδράλια.Για καλή ορατότητα της πόλεως είχαν κόψει τις κορφές των πεύκων και είχαν καθαρίσει τις βατουργιωτώνες από τη λεγόμενη εκκλησία της Παναγίας «Καλομάτας» που την είχαν μεταβάλει σε αποθήκη.Όταν αποσύρθηκαν οι Ιταλοί, το κάστρο το παρέδωσαν οι Γερμανοί για να οχυρωθούν οι Ταγματασφαλίτες, αλλά με την επίθεση των Ελασιτών η άμυνα ταγματασφαλιτών δεν κράτησε περισσότερο από δύο ώρες. Το κάστρο σήμεραΣήμερα, το κάστρο αποτελεί μία τοποθεσία όπου μπορεί κανείς να απολαύσει την ηρεμία που προσφέρει το πευκόφυτο τοπίο του, και η υπέροχη πανοραμική θέα του ιστορικού κέντρου της Καλαμάτας. Λόγω επικινδυνότητας, η πόρτα που οδηγεί στο κέντρο του κάστρου είναι κλειδωμένη, και ο επισκέπτης μπορεί να κινηθεί μόνο περιμετρικά εντός του κάστρου. Επίσης, στο κάστρο υπάρχει τσιμεντένιο αμφιθέατρο που το καλοκαίρι γίνονται εκπολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου Καλαμάτας, με φόντο το φωτισμένο ιστορικό κέντρο.

Ο Λευκός Πύργος, το μνημείο-σύμβολο της Θεσσαλονίκης,




Ο Λευκός Πύργος, το μνημείο-σύμβολο της Θεσσαλονίκης, που σήμερα υψώνεται μοναχικός στην παραλία της πόλης, στο παρελθόν αποτελούσε το νοτιοανατολικό πύργο της οχύρωσής της. Σύμφωνα με περιγραφές περιηγητών και παλαιές απεικονίσεις της πόλης, το θαλάσσιο τμήμα του τείχους, που κατεδαφίστηκε το 1867, είχε τρεις πύργους, από τους οποίους ο ανατολικός ήταν ο Λευκός Πύργος, κτισμένος ακριβώς στο σημείο όπου συναντιόταν το ανατολικό με το θαλάσσιο τείχος. Η ακριβής χρονολόγησή του δεν είναι γνωστή, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι κτίσθηκε στα τέλη του 15ου αι., μετά την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους, και αντικατέστησε έναν παλαιότερο βυζαντινό πύργο, ο οποίος αναφέρεται από το μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ευστάθιο, στην περιγραφή της πολιορκίας της πόλης από της Νορμανδούς το 1185. Στη μακρά ιστορία του, ο πύργος έχει αλλάξει κατά καιρούς ονόματα και χρήσεις. Τον 18ο αιώνα αναφέρεται ως ''Φρούριο της Καλαμαριάς'', ενώ το 19ο αιώνα ως ''Πύργος των Γενιτσάρων'' και ''Πύργος του Αίματος''. Τα δύο τελευταία ονόματα οφείλονται στο γεγονός ότι ήταν φυλακή βαρυποινιτών και η όψη του βαφόταν με αίμα από τις συχνές εκτελέσεις των φυλακισμένων από τους Γενίτσαρους. Το 1890 ένας κατάδικος για να αποκτήσει την ελευθερία του άσπρισε με ασβέστη τον πύργο και από τότε έμεινε η σημερινή ονομασία του, ''Λευκός Πύργος''. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 1912, ο πύργος περιήλθε στο ελληνικό δημόσιο και είχε κατά καιρούς διάφορες χρήσεις. Στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στέγαζε το κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, ενώ το 1916 ένας του όροφος χρησιμοποιήθηκε για τη φύλαξη αρχαιοτήτων που προέρχονταν από τις αρχαιολογικές δραστηριότητες των βρετανικών δυνάμεων στη ζώνη ευθύνης τους. Ακόμη χρησιμοποιήθηκε για την αεράμυνα της πόλης και ως Εργαστήριο Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Οι τελευταίοι που στεγάσθηκαν στον πύργο πριν από την αναστήλωσή του ήταν οι Ναυτοπρόσκοποι. Στην αρχή του 20ού αιώνα στο χώρο γύρω από τον πύργο λειτουργούσε το περίφημο καφενείο και το ''Θέατρο του Λευκού Πύργου'', που κατεδαφίστηκαν το 1954, με σκοπό την επέκταση του πάρκου. Ο πύργος είναι κυλινδρικός με ύψος 33,90 μ. και διάμετρο 22,70 μ. Έχει ισόγειο και έξι ορόφους, που επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο μήκους 120 μ., το οποίο ελίσσεται κοχλιωτά σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο, αφήνοντας στο κέντρο έναν κυκλικό πυρήνα διαμέτρου 8,50 μ. Έτσι, σε κάθε όροφο σχηματίζεται μια κεντρική κυκλική αίθουσα, με την οποία επικοινωνούν μικρότερα τετράπλευρα δωμάτια, ανοιγμένα στο πάχος του εξωτερικού τοίχου. Ο τελευταίος όροφος έχει μόνο την κεντρική αίθουσα και έξω από αυτήν δημιουργείται δώμα, που προσφέρει εξαιρετική θέα του γύρω τοπίου της πόλης και της θάλασσας. Όπως δείχνουν οι ιστορικές μαρτυρίες, αλλά και η εσωτερική διαρρύθμιση των χώρων, η ύπαρξη τζακιών, καπναγωγών και μικρών αφοδευτηρίων με αποχετευτικό σύστημα, ο πύργος δεν είχε μόνο αμυντική χρήση, αλλά ήταν και στρατιωτικό κατάλυμα. Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα ο πύργος περιβαλλόταν από χαμηλό οκταγωνικό περίβολο, ενισχυμένο με οκταγωνικούς πυργίσκους στις τρεις γωνίες του. Στο εσωτερικό του υπήρχαν ένα δερβισικό ησυχαστήριο, πυριτιδαποθήκες και δεξαμενή νερού, ενώ επάνω στην είσοδό του σωζόταν τουρκική επιγραφή που ανέφερε ότι ο πύργος του Λέοντος έγινε το 1535-1536, χρονολογία που πιθανώς αναφέρεται στην κατασκευή του περιβόλου. Το 1983-1985 έγινε από την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων η αναστήλωση του μνημείου και η μετατροπή του σε εκθεσιακό χώρο. Με την ευκαιρία του εορτασμού των 2.300 χρόνων από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης, στέγασε την έκθεση ''Θεσσαλονίκη - Ιστορία και Τέχνη'', ενώ το 2001 την περιοδική έκθεση '